Programy tematyczne – co warto wiedzieć?

W dzisiejszej odsłonie naszego poradnika „Fotografia dla zielonych” przybliżamy działanie trybów tematycznych w aparacie i radzimy, jak umiejętnie je wykorzystywać.

Tydzień temu pisaliśmy o trybach P,A,S,M, dzięki którym użytkownik dostaje duże pole manewru z aparatem i może decydować o niektórych ustawieniach. Wcześniej jednak powinniśmy napisać o programach tematycznych. Aparaty, zwłaszcza te bardziej zaawansowane, oferują przecież bardzo dużą ilość rożnego rodzaju trybów automatycznych dostosowanych do wielu sytuacji. A więc, o ile zalecamy skupianie się na trybach bardziej manualnych, które pozwalają na uzyskanie najlepszych efektów, o tyle, z racji tego, że nasz cykl nazwaliśmy „Fotografia dla zielonych” trudno pominąć opis tych trybów, z których wielu „zielonych” fotografów, przynajmniej na samym początku, często będzie korzystać. Dlatego dziś naprawiamy błąd i opisujemy działanie najważniejszych automatycznych trybów i wyjaśniamy, kiedy ich użycie może pomoc, a kiedy zaszkodzić.

Często tryby tematyczne możemy wybierać bezpośrednio z poziomu pokrętła/Olympus Stylus Sh-2/fot. fotoManiaK.pl

Czym są programy tematyczne

Programy te stworzone zostały po to, by dać nam możliwość fotografowania bez znajomości rożnego rodzaju ustawień aparatu, tak, by jednocześnie można było uzyskać zadowalające efekty. Każdy aparat posiada tryb automatyczny, który teoretycznie powinien dostosować się do warunków otoczenia, w jakich fotografujemy, a tym samym dać nam ładny wyjściowy obrazek. Niestety w praktyce tak nie jest. Aparaty, nawet te droższe, nie zawsze potrafią odpowiednio ocenić sytuację, a tym samym zdjęciom robionym w tym trybie często daleko do doskonałości. Żeby robić dobre zdjęcia najlepiej byłoby korzystać z ustawień manualnych.

Jednak na początku przygody z fotografowaniem wielu z nas nie czuje się na siłach, żeby samemu panować nad ekspozycją. I właśnie po to stworzone zostały programy tematyczne. Są to tryby automatyczne, ale jednocześnie dostosowane do danej sytuacji, a więc na przykład fotografii krajobrazowej, sportowej itp. Aparat skupia się tym samym tylko na ustawieniach potrzebnych w danym trybie. Dzięki czemu możemy uzyskać efekty lepsze, niż w trybie całkowicie automatycznym. Warto jednak przy okazji nadmienić, że obecnie aparaty często w trybie automatycznym i tak dobierają konkretny tryb tematyczny według własnego uznania, jednak często mogą to robić błędnie.

Najważniejsze tryby tematyczne

Portret. Jak sama nazwa wskazuje, najbardziej przydatny będzie, gdy chcemy zrobić czyjeś zdjęcie portretowe, a więc takie, w którym postać będzie wypełniała większą część kadru. jeśli aparat wyposażony jest w funkcję wykrywania twarzy, to włącza go automatycznie. Aparat w tym trybie skupia się w głównej mierze na twarzy. A więc ostrość ustawiana jest ze szczególnym uwzględnieniem właśnie twarzy, a kolorystyka dobierana jest w sposób, który najlepiej odwzoruje kolory ludzkiej skory. Aparat ustawia również jak najmniejszą wartościowy przysłony, by uzyskać rozmycie tła. Z kolei lampa błyskowa, jeśli potrzebne jest jej użycie, ustawiona jest w trybie redukcji czerwonych oczu.

Tryb nocny. Często również rozszerzany o „portret nocny”. Aparat ustawia jak najdłuższe czasy otwarcia migawki, aktywuje redukcję szumów, otwiera przysłonę jak najszarzej. Jeśli model posiada stabilizację matrycy, również i ona zostanie zaangażowana. Jeśli nie, warto skorzystać ze statywu. w przypadku opcji portretu nocnego aparat również korzysta z funkcji wykrywania twarzy i redukcji czerwonych oczu. Pamiętajmy, że w trybie tym konieczne jest stabilne podparcie aparatu. Jeśli więc nasz model nie został wyposażony w stabilizację, musimy skorzystać ze statywu, albo chociażby położyć aparat na stabilnej powierzchni. W przypadku długiego czasu naświetlania, nawet niewielkie poruszenia mogą w efekcie skutkować kompletnie rozmazanymi zdjęciami.

W trybie krajobrazu aparat ustawia kontrast i nasycenie tak, by zdjęcie było jak najbardziej "malownicze"/fot. martin/Flickr CC

Krajobraz. Tryb przeznaczony do fotografowania rozległych terenów, zdjęć wykonywanych szerokimi ogniskowymi, w sytuacjach, gdy nie robimy zdjęć ludziom, albo są oni tylko małą częścią kadru. W programie tym aparat ustawia ostrość na nieskończoność, lampę pozostawia wyłączoną, a dodatkowo podnosi kontrast i nasycenie barw, dzięki czemu zdjęcia wyglądają bardziej „malowniczo”.

Sport. Często również określany jako program do fotografowania dzieci. W trybie tym aparat korzysta z ciągłego autofocusa (AF-C), a więc na bieżąco ustawia ostrość (po wciśnięciu spustu migawki do połowy) i możemy zrobić zdjęcia nawet, gdy ostrość nie została ustawiona poprawnie. dodatkowo aparat ustawia jak najkrótszy czas otwarcia migawki, dzięki czemu postacie w kadrze, mimo, że są w ruchu, pozostają nierozmyte. Dodatkowo wyłączona zostaje lampa błyskowa. Tryb przydatny, gdy potrzebujemy zrobić szybko zdjęcie, a nasze obiekty stale się poruszają, dlatego właśnie niektórzy producenci oznaczają ten tryb jako „Dzieci”, bo często właśnie w przypadku małych dzieci mamy tylko ułamek sekundy, by zrobić im zdjęcie w danej pozycji itp.

Plaża/Śnieg. Tych programów najlepiej używać w sytuacji, gdy mocno świeci słońce, jest bardzo jasno, a tym samym łatwo o prześwietlone ujęcia, albo wprost przeciwnie – w niektórych miejsca niedoświetlone, bowiem duże różnice w jasności poszczególnych części kadru mogą zmylić światłomierz naszego sprzętu i w efekcie dostaniemy zdjęcie w niektórych miejscach pozbawione szczegółów, których już często nie odzyskamy przy późniejszej obróbce. Z programu tego warto więc korzystać w zimie, gdy na zewnątrz jest dużo śniegu, ale też w lecie, gdy jest wyjątkowo jasno, a już w szczególności, gdy znajdujemy się nad wodą i słońce może odbijać się od jej tafli.

Makro. Tryb, którego nie trzeba chyba szczególnie opisywać. Służy do fotografowania obiektów z małych odległości, w sytuacjach, gdy robimy zdjęcia jakichś niewielkich przedmiotów, które wypełniają niemal cały kadr, co w żargonie filmowym nazwalibyśmy detalem. Często będą to na przykład kwiaty, owady itp. W trybie tym aparat umożliwia nam ostrzenie od odległości kilku centymetrów, oczywiście na tyle, na ile pozwala zamontowany obiektyw. Dzięki bliskości możemy uzyskać wyraźny pierwszy plan i rozmyte tło. W trybie tym lampa błyskowa nie jest wyłączona, ale niekiedy warto ją wyłączyć, gdyż, świecąc blisko fotografowanego obiektu, może kompletnie zniszczyć nasze ujęcie.

Tryb makro przyda się do robienia zdjęć z małej odłegłości, np. kwiatom, owadom/fot. Susanne Nilsson/Flickr CC

Co warto wiedzieć?

Opisane przez nas tryby to, można by rzec, tylko kropla w morzu. Obecnie producenci prześcigają się w ilości programów tematycznych, których czasem jest i kilkadziesiąt. Często tryby dostosowane są do niecodziennych sytuacji, na przykład robienia zdjęć sztucznym ogniom, tekstowi, zdjęciom pod światło i tak dalej… my jednak skupiliśmy się na tych najważniejszych i najpopularniejszych, których zapewne będziecie używać najczęściej. Pamiętajcie jednak, że w wielu przypadkach manualne ustawienie aparatu będzie lepszym wyborem, niż korzystanie z automatyki, która odbiera nam możliwość jakiejkolwiek ingerencji w zdjęcie.

Nie zapominajcie również o tym, że zdjęcia zrobione w tych trybach trudno będzie poddać późniejszej obróbce w programach graficznych, bo aparat mocno ingeruje w kontrast, nasycenie, wyostrzenie itp., sprawiając, że zdjęcia wyglądają niekiedy dobrze bez obróbki, ale jednocześnie rzadko uda nam się coś poprawić. Dlatego, jeśli już korzystamy z programów tematycznych, róbmy to z umiarem i rozsądkiem.

Na skróty

Programy tematyczne pozwalają na automatyczną pracę z aparatu, przy jednoczesnym dostosowaniu ustawień do wybranej przez użytkownika sceny, na przykład krajobrazu, czy portretu.