Histogram – co znaczy, jak go używać?

Kolejna odsłona fotoManiaKalnego poradnika „Fotografia dla zielonych” poświęcona jest histogramowi. Wyjaśnimy co oznacza to enigmatyczne słowo i czy jego znajomość nam się do czegoś przyda.

Z każdym tygodniem w serii naszych poradników staramy się podnosić poprzeczkę i opisywać coraz bardziej skomplikowane zagadnienia, trzymając się jednak zasady, że ma być jak najprościej i tylko tyle, ile jest nam naprawdę potrzebne. Nie zagłębiamy się bardzo, a w wielu przypadkach nakreślamy tematy, tak, by każdy młody adept fotografii mógł przynajmniej ogólnikowo znać pojęcia z nią związane. Pojęcie histogramu nie jest może tak ważne, jak przysłony, czy migawki i wiele osób radzi sobie nie wiedząc, czym on jest, ale mimo wszystko warto co nieco się o nim dowiedzieć, bo każdy dobry fotograf oprócz umiejętności musi też posiadać dużą wiedzę.

Czym jest histogram

Histogram jest pojęciem związanym z ekspozycją zdjęcia. Jest to wykres pokazujący „zawartość” tonalną zdjęcia. A mówiąc prościej, jest to wykres rozkładu jasności na zdjęciu. Informuje nas zatem o tym, czy ekspozycja w danym przypadku została ustawiona prawidłowo, a tym samym, czy zdjęcie nie będzie prześwietlone lub niedoświetlone. Jeśli takie by było, to w efekcie mogły się nie zachować szczegóły zdjęcia i w wielu sytuacjach nie uda nam się odzyskać ich w programach graficznych, a więc w wielu sytuacjach takie zdjęcia będą stracone. Jak więc odczytywać histogram, żeby ustrzec się przed źle wyeksponowanymi zdjęciami?

Wygląd histogramu a ekspozycja

Jak już sobie powiedzieliśmy, histogram to po prostu wykres, który pokazuje liczbę punktów jasnych. Lewa strona histogramu oznacza ciemne punkty, a prawa najjaśniejsze. Jeśli zatem wykres będzie „szedł” w lewo, będzie to zwykle oznaczać, że zdjęcie jest niedoświetlone. W odwrotnym przypadku, gdy wykres będzie zwiększał się stronę prawą, będziemy mieli najczęściej do czynienia ze zdjęciem prześwietlonym. Zatem idealny histogram powinien wyglądać jak góra – zaczynać się od lewej strony, zmierzać do góry, a potem, po osiągnięciu szczytu w samym środku znów zmierzać w dół do prawej strony, jednocześnie nie powinien dotykać ani prawej ani lewej krawędzi, tylko kończyć się przed nimi.

Jednak w praktyce nie istnieje coś takiego, jak idealny histogram, bo – po pierwsze – aparat nie zawsze idealnie wszystko zinterpretuje, a po drugie – to od nas zależy, jak chcemy ustawić ekspozycję. Czasem chcemy, by zdjęcie było nieco zbyt ciemne i nie można w takim przypadku mówić o nieprawidłowym histogramie i błędnej ekspozycji, bo jej ustawienie było naszym świadomym wyborem. Zasada jest taka, że, jeśli nie planujemy zrobić zdjęcia, w którym coś np. będzie celowo niedoświetlone, to prawidłowy histogram powinien rozkładać się na całej szerokości wykresu. Często poza histogramem jasności możemy też korzystać z histogramu kolorów RGB, dzięki czemu pokazuje nam udział kolorów czerwonego, zielonego i niebieskiego w kadrze. To również jest przydatne, jednak nie aż tak, jak zwykły histogram jasności.

Po co mi to?

Histogram pozwala na określenie prawidłowej ekspozycji zdjęcia. Ale dlaczego to jest takie ważne? Przecież mamy ekran LCD, który służy podglądowi i patrząc na niego możemy ocenić, czy ekspozycja jest poprawna. Otóż nie zawsze. Jasność monitora może być ustawiona różnie i nie zawsze prawidłowo odwzoruje rzeczywiste efekty. Dodatkowo, jeśli robimy zdjęcia w terenie, słońce padające na ekran może dać nam mylne wrażenie, że zrobione przez nas zdjęcie jest zbyt ciemne. Dlatego też, jeśli chcemy być pewni, że prawidłowo wyeksponowaliśmy zdjęcie, należy sugerować się histogramem.

A prawidłowa ekspozycja jest bardzo ważna, bo, jak już pisaliśmy, jeśli zdjęcie będzie prześwietlone lub niedoświetlone stracimy na nim różne szczegóły, których w wielu wypadkach nie uda nam się już odzyskać. Z dwojga złego, lepiej, żeby zdjęcie było za jasne, niż za ciemne, bo łatwiej jest w postprodukcji przyciemnić zdjęcie w postprodukcji bez straty jakości, niż odwrotnie. Jednak jeśli będzie zbyt jasno, to w niektórych prześwietlonych miejscach pojawią się białe plamy, których już się nie pozbędziemy.

Na skróty

Histogram to wykres pokazujący rozłożenie jasności światła w kadrze. Histogram wypiętrzony ku lewej stronie wskazuje na zdjęcie niedoświetlone, natomiast wypiętrzony ku prawej stronie – prześwietlone. Przy prawidłowej ekspozycji histogram powinien być w miarę równomiernie rozłożony na całej szerokości wykresu.